NHỮNG QUY ƯỚC THẨM MỸ ĐỂ XÂY DỰNG TÁC PHẨM BONSAI (phần 6)

SỰ HÀI HÒA CỦA TÁC PHẨM

Bên cạnh những quy ước thẩm mỹ trên cây và chậu mang tính chất cơ bản, giúp chúng ta xây dựng được một tác phẩm Bonsai ở mức độ cơ bản. Cũng nên biết rằng, trong thực tế Bonsai là một nghệ thuật pha trộn giũa kỹ năng làm vườn với khả năng cảm nhận nghệ thuật, mang đậm tính thẩm mỹ.

Để tạo ra được một tác phẩm Bonsai đẹp, mang tính chất thẩm mỹ tự nhiên, thì cần phải hiểu rõ: sự cân đối – sự cân bằng và sự hài hòa tỉ lệ của tác phẩm.

1. Sự cân đối

Hiểu đơn giản đó là sự đối xứng về hình dạng hay kích thước. Nghỉa là từ một điểm sang bên phải hay sang bên trái, lên trên hay xuống dưới là đối xứng, là bằng nhau.

Nhưng nếu một cây Bonsai được xây dựng với cấu trúc như thế, thì hình dạng của nó, lại gây ra cảm giác đơn điệu, đều đặn và không sống động. Bố cục của cây sẽ gây nên cảm giác cúng nhắc, nặng nề.

Điều này hay bắt gặp ở người mới tiếp cận với Bonsai. Sau một thời gian dài, họ mới từ từ tạo ra được các kiểu dáng uyển chuyển hơn nhưng có sự cân đối hợp lý trong bố cục.

Ờ đây sự cân đối không phải là sự đối xứng toán học một cách cứng nhắc , mà đó là sự cân đối về cách sắp xếp của các yếu tố trong bố cục của tác phẩm một cách hợp lý.

Sự cân đối thể hiện ở thân – cành, tán lá – chậu, chậu – cây, hay rõ hơn là sự cân đối giũa các bộ phận với nhau trong tác phẩm được sắp xếp một cách hài hòa, thể hiện tính tự nhiên ở mức sinh động nhất.

2. Sự cân bằng

Thường được hiểu là sự cân bằng về khối lượng ở hai phía đối xứng. Nhưng ở bố cục về hình thức của cây Bonsai, sự caq6n bằng về mặt cảm giác vẫn có thể đạt được và cảm nhận tốt ngay cả khi khối lượng, hình dáng ở hai bên trái và phải của cây là khác nhau.

Hay nói khác đi, đó là sự quân bằng của khối lượng, hình dáng cây về mặt cảm giác trong bố cục, mặc dù kích thước, khối lượng, hình dáng của tán cây ở hai bên là khác nhau.

3. Tính tỉ lệ

Là một yếu tố hết sức quan trọng, tạo nên vẻ đẹp hài hòa cho tác phẩm. Trong sang tạo Bonsai cần chú ý vấn đề này ở nhiều mặt.

Một tỉ lệ hợp lý giữa các yếu tố cấu thành, sẽ tạo ra vẻ hài hòa, tính thẩm mỹ cho tác phẩm, sẽ hình thành nên một bố cục hợp lý.

Có một nguyên tắc vể tỉ lệ vàng, sẽ giúp chúng ta có được một tỉ lệ đẹp trong khi sang tác một cách đơn giản. Đó là dãy số Fibonacci, cụ thể như sau: số hạng đứng sau bằng tổng của hai số hạng đứng trước nó.

Ví dụ: 1,1,2,3,5,8,13,21,34,55….

Hay còn được biểu hiện một cách đơn giản là quy tắc 1/3.

-          Cành thứ nhất của cây thường được bố cục ở khoảng 1/3 chiều cao cây.

Giả sử một cây có chiểu cao là 21cm thì cành thứ nhất của nó nằm ở khoảng nào là đẹp nhất?

Ta thấy số 21 là tổng của 2 số (8+13). Như vậy cành thứ nhất nằm ở vị trí 8cm, khoảng 1/3 chiều cao thân và 13 cm là 2/3 chiều cao thân còn lại. Đây là một bố cục đẹp, rất cơ bản cho cấu trúc cây.

-          Tỉ lệ của đường kính gốc và chiều cao thân là 1/6 (bằng 1/2 của tỉ lệ 1/3) cũng là một tỉ lệ đẹp rất cơ bản.

-          Các nhánh trên cây từ dưới lên trên cũng tuân theo quy tắc 1/3 này về khoảng cách và chiều dài.

-          Giữa cây và chậu cũng tuân theo tỉ lệ 1/3, về mặt kích thước cũng như vị trí của cây trong không gian của chậu.

Tuy nhiên, trên một tác phẩm Bonsai đẹp, tỉ lệ đó sẽ có rất nhiều biến thiên. Tùy theo cảm quan và khả năng sang tạo của mỗi người, trên từng đối tượng cụ thể.

Tỉ lệ trên chỉ mang tính chất tham khảo trong quá trình sang tác, chứ không phải thụ động tuân theo. Tỉ lệ đó sẽ gip1 chúng ta tạo ra được một bố cục đạt yêu cầu về tính thẩm mỹ một cách cơ bản khi tạo tác.

Một tác phẩm độc đáo, có thể vượt qua những chuẩn mực cơ bản mà vẫn tạo nên ấn tượng riêng cho mình. Vấn đề là cảm quan nhạy bén, tinh tế của người tạo tác trên một đối tượng cụ thể nào đó.

Đó là cảm quan về sự cân xứng, sự quân bằng và sự hài hòa các yếu tố cấu thành  nên tác phẩm được thể hiện như thế nào ? Để tạo nên ấn tượng riêng cho tác phẩm.

Dáng cây theo kiểu văn nhân, thanh mảnh duyên dáng, vượt ra khỏi mọi chuẩn mực của Bonsai, nhưng sự bố cục và trình bày của tác phẩm đạt đến sự hài hòa trong cảm nhận.

                                                                                     (Hết)